Engeller Çıktığında...

Jazoni, June 2, 2007, www.flickr.com

Yaşamda bazen bir şey yapmak istiyoruz da, yapmamıza izin verilmiyor, engelleniyoruz. İş yaşamında, eşimizle, çocuğumuzla, anne babamızla, arkadaşlarımızla... Ya da koşullar engel gibi duruyor olabilir.

Bu hallerde hepimizin farklı tepkileri oluyor. Bazılarımız küsüyoruz, darılıyoruz, inciniyoruz ve büzülüyoruz, küçülüyoruz.

Acaba farklı ne yapabiliriz?

Engeller çıktığında, nasıl genişleyebiliriz, büyüyebiliriz, yaratıcılığımızı artırabiliriz?

Diyelim bir yolda yürüyoruz, biri çıktı önümüze ve “buradan sonra gidemezsin” dedi.

1- Engelleyene sakince, tüm dikkatimizi vererek sorabiliriz: “Niye?”. Onu konuşturabiliriz sorular sorarak. Açık bir zihinle dinlemeye çalışabiliriz. Onun açısından duruma bakıp, dikkat çekmeye çalıştığı koşulları görmeye çalışabiliriz. 'Haklıyım, haksız', 'ben daha iyi bilirim', 'anlamıyor' düşüncelerinden arınmış bir şekilde dinleyebiliriz. Bu düşünceler geliyorsa, fark edip, yine de tüm dikkatimizle karşımızdakini dinlemeyi seçebiliriz.

2- Tüm koşulları değerlendirdikten sonra, kendi görüşümüze, sezgimize güvenmeyi seçebiliriz. Sonuçlarını da hesaba katarak, aynı yolda yürümeye devam edebiliriz. Değerlendirmemiz isabetli çıkmazsa, öğreneceğimiz iyi derslerimiz olur fena mı :)

3- Ya da koşulları değerlendirdikten sonra, başka yoldan gitmeyi seçebiliriz. Araştırırız, bakarız, içimize de iyi gelen hangi farklı yollar var önümüzde.

Çok basit duruyor değil mi? Bazen yaşamda takılıp kalıveriyoruz, seçenekleri unutuyoruz. Engellendiğimizi düşünüp, karşımızdakine kızıyoruz. Başkasını, koşulları suçladığımızda da gücümüzü onlara teslim etmiş oluyoruz. Zaman ve enerji kaybediyoruz. Ve olduğumuz yerde kalıyoruz.

Seçeneklerimizi artırdığımız, farklı alternatifleri görebildiğimiz nice günler dileğiyle...

Bir soru: Eğer engelleyen açık davranmıyorsa, kapalı kapılar ardında engel mekanizmalarını çalıştırıyorsa, soru soracak mecrayı nasıl yaratacağız?

Öncelikle kolay gelsin, demek isterim. Bir de şöyle bakalım, bu durumda geliştirilecek iç kaslar, farkındalıklar, insana ciddi yol kat ettirir diye düşünüyorum. Buradan öğrenilenlerden sonra yaşamdaki pek çok olay çekirdek çitlemek gibi gelir. İyi bir fırsat yani.

Peki, ne yapılabilir? Öncelikle kim ne yaparsa, yapsın, bir ihtiyacını karşılamak için yapıyordur. Çeşitli yazılarda sözünü ettiğim şiddetsiz iletişimin gözlemlerinden, varsayımlarından biri bu.

Karşımızdaki kişi acaba neye ihtiyaç duyuyor? Yani ihtiyacını karşılamak için seçtiği talihsiz yoldan (bize engel yaratan davranışlardan) gözümüzü ayırıp (zira genellikle büyülenmiş gibi, bunlara kilitleniyoruz), doğrudan bu kişinin ihtiyacına odaklanmaya çalışabiliriz. Saygı, özen, dahil edilme, özgürce kendini ifade etme, kal’e alınma/önem verilme, görülme, katkıda bulunma gibi ihtiyaçlar olabilir mesela. Hatta yakınlık, içtenlik, dürüstlük gibi ihtiyaçlar da olabilir. Bunları serbest, özgür bir zihinle görmek çok önemli. Gerçekten gördüğümüzde içimizde bir yumuşama, rahatlama, hatta şefkat hissi olabiliyor koşullarda bir değişiklik olmasa da.

Karşımızdaki kişiyle bu ihtiyaçlarını gördüğümüze ilişkin bir konuşma yapmak yararlı olabilir. Karşımızdaki empatiye doyduğunda, -ki bunu kendi bedenimizden anlayabiliriz, genellikle kendi bedenimizde de bir rahatlama hissederiz-, bu kez kendi içinde bulunduğumuz çıkmazı; suçlama, yargılama enerjisi katmadan, olduğu haliyle, iyi niyetle ortaya koyabiliriz. Ana hedefimiz hem karşımızdakinin, hem kendimizin ihtiyaçlarını karşılamak; kimseyi alt etmek, fedakarlığa zorlamak değil. Konuşma sırasında ara ara kendimizi yoklayabiliriz: "Gerçekten bu söylediklerimi kast ediyor muyum? Tam söylemek istediğim bu mu? Söylediklerimin pratik faydası var mı, anlayışı artırmaya yönelik mi, yoksa haklılığımı savunmak için mi söylüyorum?"

Karşımızdaki ile konuşmak çok zor geliyorsa ya da koşullar uygun değilse, belki bunu yazılı olarak kendimiz yapabiliriz. Yani karşılıklı bir diyalog yazabiliriz. Karşıdakinin mutlaka anlamlı bir dayanağı vardır, bu dayanağın üzerini talihsiz birçok çalı çırpıyla örtmüş olabilir. Ancak tüm gayretimizle, içtenliğimizle o anlamlı dayanağı görebilmeye çalışabiliriz bu yazılı diyalogda.

Ya da sessizce, hiç konuşmadan, hem karşımızdakinin, hem kendimizin ihtiyaçlarımızı karşılayacak yollar bulup, usul usul onları yaşama geçirmeye başlayabiliriz ve izleriz bakalım ne oluyor.

Bir ara da, karşımızdakinin engel diye yarattığı duruma bakarız ve benzer durumları kendimizin de başkalarına yaratıp yaratmadığını sorgularız. Mesela en yakınlarımıza. Karşımızdakinde kızdığımız özellikler acaba kendimizde de var mı? Bu soru çok klasik oldu artık, hepimiz biliyoruz. Ancak çok duymuş olmamız ve de işimize pek gelmemesi sebebiyle herhalde, etkililiğini kaybetmiş gibi. Oysa bize çok kapı açabilecek bir soru. Hatta yanına bir soru daha ekleyebiliriz: “Burada daha ne görebilirim? Burada öğrenmem gereken ne var?”

Büzülme, küçülme, suçlama, kendini dövme enerjisinden, keşfetme, genişleme enerjisine geçmeye niyet edebiliriz, seçimimizi bu yönde yapabiliriz. Bu niyet zaten pek çok yol açacaktır önümüzde, diye inanıyorum.